Þjóðareignir í einkaeign I

Ég sá í Fréttablaðinu í morgun að Bjarni Benediktsson var farinn að viðra þá hugmynd að hugtakið “þjóðareign” mætti alveg að falla út úr hugsanlegu ákvæði í stjórnarskrá um auðlindir. Eftir skyldi standa einfaldlega að nýta ætti auðlindir til hagsbóta fyrir land og þjóð. Og eins og Sjálfstæðismenn hafa viljað leiða út nýtinguna á auðlindum í þjóðareigu skv. frumvarpi Geirs Haarde og Jóns Sigurðssonar, að þá á nýtingin að vera í höndum einstaklinga með fullan eignarrétt á þeim þáttum þjóðareignarinnar sem að þeir geta gert sér mat úr. Nýtingin á auðlindum í þjóðareign er best borgið í höndum einstaklinga sem eiga þá þætti sem græða má á.

Og þá er að sjálfsögðu logiskt að sleppa út úr formúlunni þessu óþarfa hugtaki “þjóðareign”.  Eftir stendur þá: Einstaklingar skulu eiga og nýta sér (fyrrum sameiginlegar) auðlindir þjóðarinnar. Það er “þjóðinni” fyrir bestu.  

Það má líta á þessar hugmyndir sem birtingarmynd af vilja Sjálfstæðisflokkins, flokkurinn er í eðli sínu á móti sameign og samvinnu því grundvallartrúarsetning flokksins er “óheft einstaklingsframtak” eða réttara sagt “óheft eiginhagsmunahyggja einstaklingsins”. Afstaða Sjálfstæðisflokksins í auðlindamálinu er því auðsýnilega pólitísk. Og er það í sjálfu sér ekki skrítið því afstaða í auðlindamálinu byggir á pólítík en ekki lögfræðilegum fínessum.  

Ég sé ekki betur en að Magnús Thoroddsen hæstaréttarlögmaður hafi  í Morgunblaðinu í morgun komist nálægt formúleringu á stjórnarskrárákvæði um auðlindir sem ásættanlegt er.  Í fyrsta lagi er eðlilegt að ákvæðið taki til allra náttúruauðlinda hvort heldur í lofti, legi eða láði. Hvað kann að teljast náttúruauðlind kann það að vera breytingum háð í tímans rás og því ekki ástæða að telja upp með tæmandi hætti allar þekktar náttúruauðlindir.  Hann sleppir líka þeim “botnlanga” sem sumir stjórnmálamenn hafa hengt aftan í setninguna um að þjóðin skuli eiga náttúruauðlindirnar, -“nema þær sem eru í einkaeigu”. Mér hefur þótt þessi hali sérkennilegur því málið snýst í raun skilgreiningu á hvað telst auðlind í þjóðareign og hvað telst einkaeign og þar hlýtur allt að vera til skoðunar og skilgreiningar.  Magnús telur líka eðlilegt að tilgangurinn með setningu slíks ákvæðis í stjórnarskrá sé sá að þjóðin njóti arðs af auðlindinni og því sé kveðið á um auðlindagjald og að einstaklingar kunni að hafa afnotarétt af auðlindum, en slíkur réttur geti aldrei skapað eignarrétt. Í næsta bloggi mun ég síðan velta vöngum yfir því hvaða náttúruauðlindir eru í einkaeigu og hvers vegna.